احکام _وضو،تیمم و غسل
27 فروردین 1401
مبحث دوم وضو ، تیمم و غسل
مسائل مربوط به نماز
- مقدمات(پیش از نماز): طهارت_ لباس- مکان – قبله – اذان و اقامه
- مقارنات(متن نماز)
- مبطلات نماز(باطل کننده های نماز)
طهارت
- ظاهری: پاک بودن بدن، لباس، خوراک، نوشیدنی از آلودگی و نجاست
- باطنی: با انجام دادن برخی اعمال(وضو،غسل، تیمم) طهارت بدست می آید
اعمال وضو :
- شستن صورت و دست راست و چپ : شستن صورت از جایی که موی سر روییده تا آخر چانه به وسیله تمام کف دست (گردی صورت ) کسی که مو ندارد از جایی که بطور معمول مو می روید را باید حساب کند. مقدار طولی از جایی که مو روییده تا آخر چانه و مقدار عرضی فاصله بین انگشت وسط و انگشت شست
- شستن دست ها : از آرنج تا نوک انگشتان
- مسح ( سر ، پای راست و چپ ) و مسح پاها : روی پا ، از نوک انگشتان تا برآمدگی ( به فتوای برخی مراجع از نوک انگشتان تا آخر روی پا (مفصل )
نکات شستن صورت و دست ها :
- بنابر احتیاط واجب ، شستن باید از بالا به پایین باشد و اگر از پایین به بالا بشويد ؛ وضو باطل است .
- در صورت داشتن محاسن یا ابروی پرپشت شستن روی محاسن و ابرو کفایت می کند و رسیدن آب به پوست لازم نیست.
- شستن داخل بینی و دهان و مقداری از لب و چشم که هنگام بستن دیده نمی شود واجب نیست ؛ ولی برای بدست آمدن یقین از شسته شدن همه قسمت های واجب شستن مقداری از آنها واجب است .
- شستن اعضای وضو بار اول واجب و باردوم : جایز ( به فتوای برخی مراجع مستحب ) ولی بارسوم : حرام
- مقصود از شستن ، آب ريختن نیست ؛ شستن کامل است . یعنی اگر یک بار به طور کامل به نیت وضو تمام صورت یا دست را بشوید و بار دوم هم به صورت کامل بشوید ؛ بار سوم حرام است . بنابراین اگر چندین مرتبه هم آب بریزد ولی به همه جای عضو نرسد یکبار محسوب نمی شود . و اگر با یکبار آب ریختن یا فروبردن در آب تمام عضو را فرا گیرد یک بار شستن محسوب می شود . در صورتی که مسح ، از آب شستن سوم باشد وضو باطل است ؛ زیرا سه بار شستن حرام بوده و مسح باید از آب وضو انجام شود .
- برای اطمینان از شسته شدن آرنج کمی بالتر از محدوده را می شوییم و محدوده شستن دست از آرنج تا نوک انگشتان است.
مسح سر
- مسح سر با آب غیر وضو جایز نیست و جای مسح : یک قسمت از چهار قسمت سر که بالای پیشانی است ( جلوی سر )
- مقدار واجب مسح : به مقداری که اگر کسی ببیند ؛ بگوید مسح کرد . ( احتياط مستحب : پهنای سه انگشت بسته و طول یک انگشت )
- مسح با دست چپ به فتوای برخی مراجع جایز است . مسح لازم نیست بر پوست سر باشد ؛ بلکه برموی جلوی سر هم صحیح است . مگر موی سر به قدری بلند باشد که هنگام شانه زدن روی صورت بریزد ؛ که در این صورت باید پوست سر یا قسمت پایین ( بیخ ) مو را مسح کند .
مسح پا
مقدار واجب مسح طول : از سرانگشت تا برآمدگی پا ( به فتوای برخی مراجع تا آخر مفصل پا ) و عرض : هراندازه باشد کافیست حتی به اندازه یک انگشت
احتياط مستحب : همه روی پا
پای راست را باید قبل از پای چپ مسح کرد ولی لازم نیست پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح کند . ( به فتوای برخی مراجع مسح همزمان پاها نیز صحیح است و لازم است پای راست با دست راست و پای چپ با دست چپ مسح شود . )
مسائل مشترک مسح سر و پا :
- در مسح باید دست را بر سر و پاها بکشد و اگر دست را نگه دارد و سر یا پارا به آن بکشد وضو باطل است ولی اگر موقعی که مسح را می کشد سر یا پا مختصری حرکت کند اشکالی ندارد .
- اگر برای مسح ، رطوبتی در کف دست نمانده باشد ، باید از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد و با آن مسح کند . و نمی تواند دست خود را با آب غيروضو خيس کند و با آن مسح کند . ( به فتوای برخی مراجع باید از صورت و ریش خود آب بگیرد .
- محل مسح باید خشک باشد ولی اگر رطوبت آن به قدری کم باشد که مانع از تاثیر رطوبت دست برآن نباشد مانع ندارد .
- پین دست و محل مسح نباید مانعی وجود داشته باشد هرچند بسیار رقیق و نازک باشد و رطوبت به پوست برسد ( مگر درحال ناچاری )
- محل مسح باید پاک باشد
وضوی ارتماسی :
در وضوی ارتماسی انسان صورت و دست هارا به قصد وضو در آب فرو برده و بیرون می آورد . چون در وضوی ارتماسی نیز باید ترتیب مراعات شود و دست و صورت از بالا به پایین شسته شود ؛ وضوی ارتماسی به روش های زیر انجام می شود .
- به قصد وضو صورت را از پیشانی دست را از آرنج ور آب فرو برده وتا موقعی که آنها را از آب بیرون می آورد و ریزش آب تمام می شود به نیت وضو باشد . ( چون آبی که بر دست باقی می ماند و در مسح بکار می رود باید آب وضو باشد . )
- بدون قصد وضو ، صورت و دست را در آب فرو برد و به قصد وضو بیرون می آورد که صورت را باید ابتدا از پیشانی بیرون آورد و دست ها را از آرنج
* اگر بعضی از اعضای وضو را ارتماسی و بعضی را غیرارتماسی انجام دهد اشکال ندارد
شرایط وضو
وضو با شرایط زیر صحیح است و از بین رفتن هریک از آنها وضو را باطل خواهد کرد
- آب وضو پاک باشد ( نجس نباشد )
- آب وضو وظرف آن غصبی نباشند .
- آب وضو از چیزی گرفته نشده باشد ( مانند آب هندوانه ) یا با چیزی مخلوط نشده باشد به صورتی که دیگر به آن آب نگویند ( مانند شربت )
- ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد .
شرایط اعضای وضو
- اعضای وضو در زمان شستن و مسح باید پاک باشد .
- مانعی برای رسیدن آب به آن وجود نداشته باشد .
- اگر در بین وضو جایی که شسته یا مسح کرده نجس شود وضو صحیح است
- اگر در بین وضو جایی که شسته یا مسح کرده نجس شود وضو صحیح است .
- اگر غیر از اعضای وضو ، جایی از بدن نجس باشد وضو صحیح است . بهتر است اگر مخرج بول و غائط را تطهیر نکرده ابتدا آن را تطهیر کند ، سپس وضو بگیرد ) .
- خطوط قلم ، خودکار ، کرم و … درصورتی که جرم نداشته باشد مانع نیست ولی اگر جرم دارد باید برطرف شود .
- خالکوبی هایی که جرم ندارد و صرفا جوهر است و جذب پوست می شود برای وضو اشکال ندارد .
- مستحب است که آقایان پشت آرنج و خانم های داخل آرنج را برای وضو بشورند.
داشتن النگو و انگشتر اگر تنگ نباشد و آب از زیرش جریان پیدا کند،مانعی ندارد.در غیر این صورت باید درآورده شود.
- داشتن لاک برای وضو،در انگشتان دست باطل است.
- درانگشتان پا،اگر برخی از انگشتان باشد،صحیح است اما اگر همه ی انگشتان باشد،باطل است.
شرایط کیفیت وضو :
- رعایت ترتیب : اگر ترتیب اعمال وضو بهم بخورد وضو باطل است
- رعایت موالات :اگر بین اعمال وضو به قدری فاصله بیفتد که هنگامی که می خواهد جایی را بشوید یا مسح کند ، رطوبت جای قبلی خشک شده باشد وضو باطل است . ولی اگر رطوبت کمی هم باقی مانده باشد وضو صحیح است(راه رفتن بين وضو اشکال ندارد . اگر پس از شستن صورت و دست ها چند قدم بردارد بگونه ای که موالات به هم نخورد سپس مسح هارا انجام دهد بلامانع است .)
- خودش وضو بگیرد :فرد اگر خود می تواند اعمال وضو را انجام دهد نباید از دیگری کمک بگیرد ولی اگر شخص دیگری آب روی دست او می ریزد و او خود اعمال وضو را انجام میدهد بلامانع است اگر چه مکروه است و همچنین کسی که توانایی وضو گرفتن ندارد باید نایب بگیرد که اورا وضو دهد . چنانچه نایب مزد هم بخواهد در صورت توانایی باید بدهد ولی خود او باید نیت وضو کند . ( به فتوای برخی مراجع نایب نیز باید نیت وضو کند . ) و یا کسی که در وضو از کسی کمک می گیرد هرجا را که بتواند باید خود انجام دهد و کمک نگیرد . کسی که دیگری را وضو می دهد ، در مسح باید دست او را بر سر و پاهایش بکشد مگر آنکه ممکن نباشد که در آن صورت باید از دست او رطوبت بگیرد و با دست خود مسح اورا انجام دهد چنانچه ممکن است تیمم هم بنماید
شرایط وضوگیرنده :
- استفاده از آب برای او مانعی نداشته باشد و کسی که می داند یا می ترسد اگر وضو بگیرد مریض می شود باید تیمم کند و اگر وضو بگیرد باطل است ولی اگر نداد ضرر داشته و بعد متوجه شود وضویش صحیح است.
- با قصد قربت وضو بگیرد: برای انجام فرمان خدا باشد و برای ریا نباشد(نیت لازم نیست بر زبان یا قلبت آورده شود همین مقدار که بداند دارد وضو می گیرد کافی است
- اگر وقت نماز به حدی تنگ است که اگر وضو بگیرد تمام یا قسمتی از نماز بعد از وقت خوانده می شود باید تیمم کند.
وضوی جبیره ای
دوایی که بر زخم می گذارند و چیزی که با آن زخم یا عضو شکسته را میبندند جبيره نام دارد و اگرشخصی که بر اعضای وضویش زخم یا شکستگی است ؛ چنانچه بتواند باید به طور معمول وضو بگیرد . مثلا اگر روی زخم باز باشد ولی آب برای آن مضر نباشد یا روی زخم بسته باشد ولی باز کردن آن ممکن باشد و آب ضرر نداشته باشد . اگر زخم روی صورت و دست هاست و روی آن باز و آب برای آن مضر است چنانچه گذاشتن پارچه و امثال آن روی زخم ممکن نباشد ، شستن اطراف آن کافیست . ( به فتوای برخی مراجع علاوه بر وضو تیمم نیز لازم است . ) و همچنین اگر زخم یا شکستگی در محل مسح است و روی آن باز است چنانچه امکان مسح نباشد باید پارچه پاکی روی آن بگذارد و سپس مسح کند ، ولی اگر گذاشتن پارچه ممکن نیست باید به جای وضو تیمم کند و بهتر است یک وضو بدون مسح نیز انجام دهد
نکته:
- کسی که نمیداند وظیفه اش وضوی جبیره ایست یا تیمم ، باید هردو را انجام دهد .
- کسی که در کف دست با انگشت ها جبیره دارد و و در موقع وضو دست تر روی آن کشیده است ؛ ميتواند سر وراهارا باهمان رطوبت مسح کند یا از جاهای دیگر وضو رطوبت بگیرد .
- اگر در صورت و دست ها چند جبیره باشد ، باید بین آنها را بشوید و اگر در محل مسح ها چند جبیره باشد . باید بین آنها را مسح کند و در جاهایی که جبیره است باید به دستور وضوی جبیره ای عمل کند .
مقدار جبيره و وظیفه وضو گیرنده
- اگر جبيره تمام اعضای وضو را گرفته باشد باید تیمم کند .
- اگر جبیره بعضی از اعضای وضو را گرفته باشد ، مثل تمام صورت با تمام یک دست باید وضوی جبیره ای بگیرد .
- اگر جبیره بیشتر اعضای وضو را گرفته باشد یا بیش از حد معمول اطراف زخم را پوشانده باشد و برداشتن آن ممکن نباشد ؛ باید وضوی جبیره ای بگیرد و تیمم هم انجام دهد .
شکیات وضو :
- کسی که نمی داند وضو گرفته یا نه باید وضو بگیرد .
- کسی که نمی داند وضویش باطل شده یا نه ، لازم نیست دوباره وضو بگیرد .
- اگر فرد در بین نماز شک کند وضو گرفته یا نه نمازش باطل است .
- اگر پس از خواندن نماز شک کند باوضو بوده یا نه ، نماز خوانده شده صحیح است ولی برای نمازهای بعدی باید وضو بگیرد .
- اگر پس از وضو شک کند مانعی بر اعضای وضو بوده یا نه ، وضویش صحیح است .
- اگر می داند چیزی بر اعضای وضو چسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می کند یا نه ، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند ( اگر پس از وضو متوجه شود مانعی در اعضای وضو وجود داشته ولی نداند هنگام وضو بوده یا نه وضویش صحیح است ولی اگر بداند بوده و او متوجه آن نبوده باید دوباره وضو بگیرد . و همچنین کسی که زیاد شک می کند نباید به شک خود اعتنا کند . )
شرایط آب وضو
- وضو گرفتن با آب نجس و آب مضاف باطل است ، خواه انسان بداند آن آب نجس یا مضاف است یا نداند ، یا فراموش کرده باشد .
- آب وضو باید مباح باشد غصبی نباشد یعنی وضو گرفتن با آبی که صاحب آن راضی نیست یا آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه یا آبی که وقف افراد خاصیست ، مانند وضوخانه برخی از مدارس ، هتل ها ، مسافرخانه هاو … صحیح نیست
مبطلات وضو :
- خارج شدن ادرار یا مدفوع
- خارج شدن باد معده یا روده از مخرج غانظ
- خواب به حدی که گوش نشنود و چشم نبیند . چرت زدن اگر در این حد نباشد وضو باطل نمی شود .
- چیزهایی که عقل را از بین می برد ؛ مانند : دیوانگی ، بیهوشی و مستی
- آنچه سبب غسل می شود مانند جنابت و مس میت ( به فتوای برخی مراجع مس میت وضو را باطل نمی کند . )
- استحاضه زنان ( استحاضه زنان وضو را باطل می کند و در برخی موارد نیازی به غسل ندارد . )
تیمم
مواردی که تیمم واجب می شود:
- نبودن آب
- ترس از زنده بودن در صورت استفاده از اب و کم امدن برای اشامیدن
- اب برای انسان ضرر داشته باشه
- نبودن اب کافی برای تطهیر لباس یا از بین بردن نجاست
- نبودن زمان کافی برای وضو یا غسل
چگونگی انجام تیمم:
- ابتدا اقدام به نیت کردن بکنید:« بسم اله الرحمن الرحیم و آن گاه نیت تیمم» در نیت تیمم باید مشخص شود که بجای وضواست یا غسل اگر بجای وضو باشد بدل از وضو و اگر بجای غسل باشد بدل از غسل
- سپس کف هر دو دست خود را با هم روی چیزی که قرار است روی آن تیمم کنید بزند.
- در مرحله بعدی کف هر دو دست خود را به پیشانی از جایی که موی سرتان می روید بکشید. تا جایی که بنابر احتیاط واجب دست هایتان تا ابروها و بالای بینی کشیده شود.
- بر طبق فتوای مقام معظم رهبری بنابر احتیاط واجب دست ها یکبار دیگر روی زمین یا چیزی که تیمم برآن صحیح است زده و بعد به کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست بکند آنچنانکه همه پشت دست مسح شود.
- حال پشت دست چپ را نیز به همین منوال انجام دهد به طوری که با کف دست راست خود به پشت دست چپ بکشد.
شرایط صحت تیمم:
- اعضای تیمم پاک باشد
- پیشانی و دست ها باید از بالا و پایین مس کشیده شود
- تیمم بر خاک،ریگ، اقسام سنگ، گل پخته صحیح است.
- اگر انگشتر در دست هست برای تیمم باید در آورد
احکام کلی
- اگر خاکی که برای تیمم می خواهیم استفاده کنیم غصبی باشد تیمم مشکل دارد
- اگر آب یا ظرف غصبی بود باید تیمم کرد
- اگر انسان می خواد روی سنگ تیمم کند لازم نیست روی سنگ گرد یا غبار باشد البته احتیاط مستحب این است که گرد غبار باشد .
- اگر بدون دلیل انسان تیمم کند و عذری نداشته باشد تیممش باطل است
- اگر تیمم به جای غسل جنابت باشد می شود با آن نماز خواند
- اگر تیمم به جای غسل به جز غسل جنابت انجام شد برای خواندن نماز باید اگر اب برای وضو داشت وضو بگیرد و اگر اب به اندازه نبود باید تیمم بدل از وضو بگیرد و تنها با تیمم بدل از غسل نمی تواند نماز بخواند
- کسی که شک دارد در وقت باقی مانده می تواند نماز بخواند یا نه اینجا که شک کرد می تواند به جای وضو یا غسل
تیمم کند
- اگر کسی وقت دارد که وضو یا غسل کند و فقط نمازش را بدون اعمال مستحبی نماز مثل اذان و اقامه بخواند باید این عمل را انجام بدهد و نباید تیمم کند بعد در عوض نمازش را کامل با اعمال مستحبی بخواند
غسل
واجب
- مشترک(جنابت_ مس میت_میت)
- بانوان(حیض_استحاضه_نفاس)
مستحب
- زمانی(غسل برای زمان خاص مثل شب قدر، روز عرفه مستحب است)
- مکانی(غسلی که به جهت رفتن به مکان معینی مثل مسجد الحرام مستحب می شود)
- فعلی(غسلی که برای انجام کارخاصی مثل احرام عمره یا حج مستحب است)
چگونگی انجام غسل
اول: ترتیبی( اول سر و گردن را بشوید و سپس نیمه راست بدن و بعد نیمه چپ بدن)
دوم: ارتماسی( با نیت غسل یکباره به زیر آب برود بطوری که تمام بدن در آب قرار بگیرد و یا به تدریج زیرآب برود و در نهایت تمام بدن زیر آب باشد یا زیرآب رفته و در آب به نیت غسل بدن را حرکت دهد)
احکام غسل
- شرایطی که برای وضو گفته شد، مانند پاک بودن آب و غیر آن در غسل هم شرط است، ولی در غسل، شستشو از بالا به پایین و نیز پی در پی شستن اعضای بدن لازم نیست، بلکه می‌تواند در وسط غسل، مدتی به کار دیگر بپردازد و سپس غسل را از همان محل که مانده است، ادامه دهد.
- هرگاه در زمان غسل، مثلاً ادرار کند به صحت غسل ضرر نمی‌رساند و لازم نیست که غسل را از نو شروع کند و باید آن را ادامه دهد
- کسی که چند غسل بر او واجب است می تواند به نیت همه آن ها یک غسل بجا آورد
- اگر کسی غسل جنابت انجام داد دیگر وضو نیازی نیست
- در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن لازم نیستو اگر هر قسمتی پیش از غسل تطهیر شود کافی است
- غسل جیبره مثل وضو جبیره است ولی بنابر احتیاط واجب باید آن راترتیبی بجا آورد
- در غسل لازم نیست تمام بدن دست کشیده شود و آب به تمام بدن برسد کافی است
- اگر در بین غسل یکی از مبطلات وضو پیش آید وضو باطل نمی شود ولی باید برای نماز وضو بگیرد حتی اگر غسل جنابت باشد
غسل جنابت
اگر کسی جنب شود و یا آمیزش کند هرچند منی خارج نشود جنب می شود
اعمال حرام بر جنب
- رساندن جایی از بدن به خط قرآن یا به اسم خدا و پیغمبران و امامان ـ علیهم الصلاة و السلام
- رفتن در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم حتی اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود.
- توقف در مساجد دیگر، ولی اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود، مانعی ندارد. و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان علیهم السلامتوقف ننماید، و بهترآن است که با حال جنابت از آنها عبور هم ننماید.
- گذاشتن چیزی در مسجد؛ هرچند از بیرون مسجد و یا در حال عبور از آن بگذارد.
- خواندن سوره ای که سجدۀ واجب دارد
اعمال مکروه بر جنب
- خوردن و آشامیدن (اگر وضو بگیره کراهت از بین می رود)
- خوابیدن بدون وضو
- همراه داشتن قرآن
- خواندن بیش از ۷آیه از قرآن
- تماس با جلد و حاشیه قرآن
اشتراک گذاری با ذکر منبع مجاز است.
دیدگاه خود را بنویسید